बाजुरा ः तपाईं कुनै वनजंगलमा गएर एक मुठी झारपात उखेल्नुहोस्, तपाईंको पञ्जामा आउने अधिकांश झारपातमा औषधीय गुण छ । एक मुठी झारपातमा दर्जनथरी जडीबुटी पाइनेछ । पहाडको कुनै पाखोमा खोजनुहोस्, तपाईंकै आँखा वरीपरी जटामसी, चिराइतो, पाँच औले, बनमूला, लालगेडी, चुथ्रो, ऐंसेलु, मजिटो देख्नुहुनेछ ।

यी सबै औषधीय गुणले भरिपूर्ण वनस्पति हुन् । हिमाली भेगमा पाइने यार्चागुम्बादेखि तराई भेगमा पाइने बर्रोसम्मको उच्च औषधीय मूल्य छ । हिमालयको स्वच्छ हावा वहने हाम्रो वायुमण्डलमा अनेकथरी बनस्पति छन्, जसमा केही न केही औषधीय गुण हुन्छ ।

४५ डिग्री तापमानको भूगोलदेखि शून्य तापमानसम्मको भूगोलमा कति–कति जडीबुटी छन् । हाम्रा पूर्खाहरुले यिनै जडिबुटीको उपयोगबाट आफुलाई निरोगी र बलियो बनाए । उनीहरुले यी बनस्पतिको पहिचान गरे, त्यसको अभ्यास गरे र कुन अवस्थामा कस्तो वनस्पति प्रयोग गर्ने भन्ने विधी पहिल्याए ।

पेट दुख्दा उनीहरु अस्पताल धाउँदैनथे, हात काट्दा औषधी खोज्दैनथे । हुन त त्यसबेला अस्पताल, औषधी सुलभ थिएन । यद्यपी अस्पताल नभएका कारणले मात्र होइन, हाम्रा पूर्खासँग जडीबुटीबारे उच्च चेत एवं ज्ञान थियो । त्यसैको आधारमा उनीहरुले जडीबुटीको अधिकतम प्रयोग गरे ।

अस्पताल, औषधी र उपचार बिना बाँच्नै नसक्ने भयौं । शरीरलाई कसरी निरोगी राख्ने भन्ने कुरामा लागेनौं । त्यही कारण आज गल्ली गल्लीमा अस्पताल खुलेका छन् । अस्पतालमा खचाखच रोगी भरिएका छन् । मान्छेले दालभात भन्दा बढी औषधी खान थालेका छन् ।

जहाँ पाइला पाइलामा औषधिय महत्वका वनस्पति छन्, त्यहाँ बासिन्दा उपचार खोज्दै देश–विदेशका अस्पताल चाहरिरहेका छन् । हामी जडिबुटीको भण्डारमा बसेर ऐयाअत्था भनिरहेका छौं ।

सोही अनुसारको जडीबुटी हो चुथ्रो वा स्थानीय भाषामा तिलगुडा भनिन्छ । बाजुराको गौमुल गाउँपालिका लगायत अन्य स्थानीय तहमा यसको संकलन भईरहेको छ ।

डिभिजन वन कार्यालय बाजुराबाट संकलन इजाजत र छुट पुर्जी लिएर आधिकारिक रुपमा जिल्लाभर संकलन गर्ने गरी अनुमति लिएको डिभिजन वन कार्यालयका निमित्त कार्यालय प्रमुख शुभाष चन्द्र अयडीले बताएका छन् ।

आवश्यक वन ऐन अनुसार स्वीकृति लिएर हाल जिल्लाभर चुथ्रो (तिलगुडा) संकलन भईरहेको छ । स्थानीयको आर्थिक आम्दानीका साथ यसको बहुप्रयोग हुने भएको छ ।

यसको प्रतिकिलो २० देखि ३० रुपियाँसम्म खरिद हुने गरेको छ । बडीमालिका नगरपालिका, गौमुल गाउँपालिका, खप्तड छेडेदह गाउँपालिका लगायतका स्थानमा हाल संकलन भईरहेको छ ।